De oude wereld is aan het
sterven en de nieuwe is nog niet geboren
Of: Een denkoefening
voor de toekomst van Links
Een wereldwijde
kentering
1.
Het
kapitalistische economische wereldsysteem botst meer en meer op zijn limieten:
het put de aarde in steeds sneller tempo uit en het verscheurt samenlevingen
over de gehele wereld. De diepgaande
crisis die zich op wereldvlak vertoont wijst op een historische kentering, die
grote uitdagingen stelt. De neoliberale recepten, onder het motto “er is geen alternatief”,
geven geen antwoord op die uitdagingen. Integendeel, de toepassing van die recepten
diept de crisis verder uit.
2.
Het is
hoog tijd dat wordt duidelijk gemaakt dat er wel degelijk een alternatieve
aanpak mogelijk is. Alhoewel op dit
ogenblik de tekenen niet goed zijn, moet de hoop standhouden dat we een nieuwe
mondiale samenleving kunnen opbouwen, die tegelijkertijd meer rechtvaardig is
dan degene die we nu kennen en er voor zorgt dat de aarde op een duurzame
ecologische manier wordt beheerd.
3.
Om dat te
bereiken, moeten de progressieve krachten zich hier en elders in de wereld
verenigen achter een maatschappelijk project dat een nieuwe wereld vorm geeft.
Dat project moet een antwoord bieden op de chaos, die op dit ogenblik leidt tot
ecologische rampen, oorlogen, ongecontroleerde migratiestromen, steeds grotere
ongelijkheid en steeds grotere morele ontreddering.
4.
Enkel een
hoopvol project, dat klaar en duidelijk stelt dat we aan een nieuwe duurzame en
meer egalitaire samenleving moeten werken, zal in staat zijn een beweging op
gang te brengen, die sterk genoeg is om een betere wereld te verwezenlijken.
Een duurzame
economie
5.
Een
economisch systeem, dat wordt beheerst door het winstprincipe en door de macht
van het grote geld, moet worden vervangen door een systeem dat in de eerste
plaats tegemoet komt aan de echte behoeften, die nodig zijn voor een
menswaardig bestaan. Dat wil zeggen dat economische groei niet kan worden
afgemeten aan de winst die wordt gegenereerd, maar aan bijdrage die
geproduceerde goederen leveren voor het
verbeteren van het leven van de mensen, waarbij tegelijkertijd rekening wordt
gehouden met de ecologische voetafdruk.
6.
De kern
van de economie moet zich verplaatsen van de grote geldconcerns en
multinationale oligopolies, naar nieuwe vormen van productie, gebaseerd op
samenwerking en coöperatie. Daarin zullen kleine ondernemingen, coöperatieven
en zelfstandige werkers een grotere rol spelen, dan nu het geval is. Medezeggenschap
van alle medewerkers is noodzakelijk om samenwerking op een goede manier te laten verlopen.
7.
De
mogelijkheden die de technologische evolutie biedt moeten ten volle worden
gebruikt voor een kwalitatieve verbetering van het productieproces zelf en van
hetgeen wordt geproduceerd. Dat wil zeggen dat volop in innovatie en
technologie moet worden geïnvesteerd, met als doel het creëren van goederen en
diensten met een maatschappelijke nutswaarde.
8.
Innovatie
moet ertoe leiden dat zowel productie als consumptie zodanig duurzaam worden,
dat de roofbouw op natuurlijke rijkdommen plaats ruimt voor kringloopeconomie.
Bovendien moet in dat licht werk worden gemaakt van een georganiseerde
deeleconomie, die niet gericht is op het verkopen van produkten, maar op delen
en hergebruiken.
9.
Veel
maatschappelijke rijkdom is gemeenschappelijk bezit of commons, en moet ook als
dusdanig worden beschouwd. Dat betekent dat het geen voorwerp mag worden van
winstbejag. Dat betekent ook dat er een einde moet komen aan de
privatiseringsgolf van de producenten van noodzakelijke dienstverlening en dat
reeds geprivatiseerde activiteiten opnieuw in handen van de gemeenschap komen.
Dergelijke gemeenschapsdiensten moeten functioneren onder democratische
controle van werknemers en gebruikers.
Een rechtvaardige
samenleving
10.
Een
economie die niet langer draait op het nastreven van winst, moet ervoor zorgen
dat de voortgebrachte rijkdom op een eerlijke manier wordt verdeeld. Dat wil in
de eerste plaats zeggen dat de breedste schouders de zwaarste lasten moeten
dragen. Daarom is er een belasting op inkomsten uit vermogens nodig en moet er
meer progressiviteit op de personenbelasting komen. Daarnaast moet een solidair
stelsel van sociale zekerheid op hetzelfde principe worden gestoeld: de
breedste schouders dragen het meest toe aan het systeem.
11.
Arbeid
moet op een zodanige manier worden georganiseerd, dat de werknemers zich erdoor
kunnen ontplooien. Dat houdt ook in dat arbeid en persoonlijk leven op elkaar
afgestemd zijn en dat de arbeid in gezonde en veilige omstandigheden verloopt,
vrij van ziekmakende fysieke en psychische belasting. De omslag naar een
kortere werkweek met behoud van inkomen zal zowel het individueel geluk als het
maatschappelijk welzijn ten goede komen. De mogelijkheden die de technologie
daartoe biedt moeten daarvoor volop worden gebruikt. Technologische vernieuwing
in het arbeidsproces mag niet alleen de motor van efficiëntie zijn, maar ook
moet ook bijdragen tot betere werkomstandigheden.
12.
Degenen
die zich met hun arbeid inzetten voor maatschappelijke taken die onmisbaar zijn
voor een goed functionerende samenleving (zoals zorgverleners,
onderwijsverstrekkers, openbare diensten) moeten rechtvaardiger verloond
worden, dan zoals het nu in deze dolgedraaide winstgedreven samenleving het
geval is. Hun functie en bijdrage is van onschatbare waarde en dat moet zich
ook vertalen in de verloning
13.
Het
basisinkomen van iedereen moet worden gegarandeerd. Niemand mag in armoede
vervallen wegens te lage uitkeringen.
Stad, platteland en open
ruimte
14.
Iedereen
heeft het recht in een leefbare omgeving
te wonen. Om dat mogelijk te maken, moet er onmiddellijk werk worden gemaakt
van het verbeteren van de leefkwaliteit in de steden, het bewaren van de groene
open ruimte en duurzame mobiliteit.
15.
De stad
ontwikkelt zich wereldwijd steeds meer als de plaats waar samenleven in
diversiteit vorm krijgt. Daarom moet er voor alle stedelijk gebieden een
geïntegreerd project komen waarin sociale innovatie, de nieuwe economie en de openbare
dienstverlening voor een volledige regio, hun plaats hebben. Dat moet ook een
intercultureel project zijn, dat zorgt
voor de samenlevingsopbouw die een positieve dynamiek aan diversiteit geeft. Leefbare
steden investeren in betaalbaar wonen voor iedereen, terugdringen van de
verontreiniging door luchtvervuiling en fijn stof, betaalbare en aantrekkelijke
publieke voorzieningen.
16.
Een
leefbare stad veronderstelt een groene rand. Steden kunnen zich niet langer
onplanmatig als olievlekken uitbreiden. Groene openbare ruimte moet
gegarandeerd worden om een gehele regio leefbaar te houden. Naast een project
voor de stad, moet er ook een project voor de peri-urbane zones en het
platteland komen, waarin wonen, open ruimte, landbouw en een kleine
maakindustrie worden geïntegreerd.
17.
Industriële
productie heeft een ecologische planning nodig, met respect voor de kwaliteit
van arbeid en leefomgeving. De ongebreidelde groei van de logistieke
bedrijvigheid moet worden vervangen door de ontwikkeling van tri-modale
transportvoorzieningen (waterwegen-spoor en pas in derde instantie, voor korte
afstanden, vrachtvervoer).
18.
De
mobiliteit van en naar de stad, maar ook binnen de steden zelf moet
gegarandeerd worden. Dat kan niet langer door de wildgroei van geïndivualiseerd autoverkeer. Er moet een
massale verschuiving komen naar gemeenschappelijk vervoer. Daarbij moet ook
sterk worden geïnvesteerd in innovatieve vervoersmodi (zoals voorstadsnetten en
fijnmazig openbaar vervoer).
Onderwijs en cultuur
als motor van samenlevingsopbouw
19.
Onderwijs
moet iedereen gelijke kansen geven tot zelfontplooing. Naast het aanleren van
vaardigheden, die naar beroepsbezigheden leiden, moet het onderwijs ook een
leerschool voor samenleven zijn, waarbij het aanleren van culturele vaardigheden
een grotere rol gaat spelen.
20.
Daarmee is
de basis gelegd voor participatie aan cultuur als belangrijkste kracht om
mensen samen te brengen en ze een gemeenschap te laten vormen.
21.
Alle
vormen van cultuurexpressie moeten zich onafhankelijk kunnen ontwikkelen.
Artiesten en andere cultuurproducenten moeten de middelen en het inkomen
krijgen zodat ze hun belangrijke maatschappelijke rol als vormgevers van een
rijke en samenhorige samenleving kunnen spelen.
Diversiteit is
rijkdom
22.
We
verwerpen het idee van een etnische homogene natie-staat, als een niet werkbaar
overblijfsel uit het verleden. Diversiteit, dat is het samenleven van mensen
van eender welke afkomst, geloof, religie of cultuur, is de onvermijdelijke
vorm van samenleven in de nieuwe wereld.
23.
Diversiteit
en uitwisseling zijn noodzakelijk voor de verrijking van de gehele samenleving,
maar ook van de individuele mens, die met mensen met een andere achtergrond
samenleeft. Het overtuigen van onze eigen bevolking van de onvermijdelijkheid
van de diversiteit, maar ook van de verrijking van de samenleving die de diversiteit
met zich meebrengt, moet centraal staan in ons handelen. Het is een absolute
voorwaarde om een project voor een nieuwe samenleving te laten slagen
24.
Om een
diverse samenleving mogelijk te maken zijn twee zaken nodig: het bannen van
elke vorm van discriminatie en het opstellen van een gezamenlijke sokkel van
waarden, die voor iedereen in gelijke mate gelden. Die waarden worden niet van
bovenaf opgelegd, maar zijn het product van een democratisch proces, waardoor
er een algemeen draagvlak ontstaat. Ze worden vertaald in een normenstelsel,
dat in afdwingbare regels wordt gegoten.
Internationalisme en
een sociaal Europa
25.
Onze
beweging is een internationalistische beweging. Het opkomen voor een sociaal
rechtvaardige en duurzame samenleving kan zich niet beperken tot onze direkte lokale,
regionale of nationale omgeving, maar moet een wereldwijde vertaling krijgen.
26.
Alle
bestaande internationale afspraken en verdragen inzake de mensenrechten,
waaronder de verdragen inzake vluchtelingen en asiel moeten onverkort worden
behouden en gerespecteerd.
27.
In het
Midden-Oosten heeft het inzetten op regime-verandering, met bijbehorende
militaire interventies, gezorgd voor meer leed, miserie en oorlog. De
toenemende spanningen tussen de VS en Rusland en China zijn ten zeerste
verontrustend. Er is nood aan samenwerking in plaats van polarisatie. De wereldvrede
komt in het gedrang wanneer de wapenfabrikanten samenspannen met nationale
elites en de financiële oligarchiën. De NAVO is een product van de vorige eeuw
en wordt het best ontmanteld. De Verenigde Naties hebben behoefte aan een polyvalente
humanitaire interventiemacht waarover geen enkele grootmacht controle kan
verwerven.
28.
Aan een
ongecontroleerde migratie kan slechts een einde worden gemaakt als sociale
ongelijkheid en discriminaties worden weggewerkt. Dat betekent dat werknemers
overal ter wereld een menswaardig leven moeten kunnen leiden. Er moet zo snel
mogelijk werk worden gemaakt van wereldwijde gelijkberechtiging van alle
werkers, zowel op het vlak van inkomen als op het vlak van werkomstandigheden.
29.
De
Europese Unie is verworden tot de drijvende kracht van deregulering en ongebreideld
liberalisme en treedt op als vertegenwoordiger van de financiële oligarchie. Er
moet werk worden gemaakt van een ‘ander Europa’, met een gemeenschappelijk
sociale zekerheid en een opwaarste sociale convergentie, zodat alvast op
Europees niveau de burgers dezelfde sociale bescherming krijgen. Als de
Europese Unie uitbreidt of als er landen beslissen de unie te verlaten,
dan mag dat er niet toe leiden dat de
sociale rechten van de burgers in worden aangetast. Er moet snel een systeem
van democratische controle komen op supranationale instellingen zoals de Europese
Centrale Bank.
30.
Internationale
handelsverdragen, die op een niet transparante manier de globale vrijhandel
dereguleren, met grote sociale gevolgen, moeten worden vervangen door
internationale afspraken, die de wereldwijde handel op een eerlijke en duurzame
manier organiseren.
De politieke
prioriteiten
31.
De
nachtmerrie van een doorbraak van uiterst-rechts populisme waart door de
westerse wereld. Niet zelden wordt dat populisme openlijk gesteund door
machtige financiële groepen. Het maakt voor eigen gewin, en voor instandhouding
van de economische status quo misbruik van de gerechtvaardigde bezorgdheid voor
de toekomst van grote groepen van mensen. Het aanwijzen van zondebokken, als
reden van de maatschappelijke achteruitgang, is op dit ogenblik één van de
belangrijkste politieke problemen, waarmee de progressieve beweging wordt
geconfronteerd. De strijd hiertegen moet zeer ingrijpend worden aangepakt.
32.
Om de
doorbraak van rechts terug te dringen, is het absoluut nodig dat alle
progressieve krachten er in slagen om samen een geloofwaardig alternatief uit
te werken, dat op korte termijn de meerderheid van de bevolking achter zich
krijgt. Alles moet in het werk worden gesteld om tot die eenheid te komen.
33.
De
onderstroom van wat “het kleine verzet” wordt genoemd, de talrijke
kleinschalige initiatieven van lokale acties, geeft het alternatief dat we
nastreven nu al gestalte. Steeds meer mensen willen alle mogelijkheden benutten
om anders te produceren en te consumeren, om anders te leven. Hiermee wordt
dagelijks concreet vorm gegeven aan
waarden van solidariteit, gelijkheid en duurzaamheid. Deze andere wereld die in
de praktijk aan het groeien is, moet uitgroeien tot een macht die in staat is
maastschappelijke veranderingen te verankeren.
34.
Tegelijkertijd
met een modernisering van de bestaande instellingen van de representatieve
democratie moeten de initiatieven van de burgerdemocratie dan ook verder
ontwikkeld worden. We zijn ervan overtuigd dat een meer democratische
samenleving slechts mogelijk is als de burgers rechtstreekse inspraak verwerven
in de manier waarop hun samenleven wordt georganiseerd. Meer dan in politieke
partijen of gesloten cenakels van de macht, zit de kennis en expertise in de
samenleving: burgers zijn de eerste ervaringsdeskundigen. Daarom moeten zij het
woord krijgen, zodat ze medespelers worden in het tot stand komen van het
beleid. Op die manier wordt de democratie heroverd: burgers moeten op alle niveaus
kunnen meebeslissen over wat hen aanbelangt.
35.
Om de geloofwaardigheid
van politieke mordernisering te garanderen moet er een charter van eerlijke
écht democratische politiek wordt opgesteld, waarin wordt vastgelegd op welke
manier degenen die worden verkozen op basis van ons maatschappelijk project,
hun mandaat zullen uitvoeren. Daarin moet onder andere ook voorzien worden in
een procedure voor het afleggen van verantwoording en eventueel van afzetting en vervanging, als
het functioneren als mandataris niet voldoet.
36.
Een
project voor meer duurzaamheid, meer gelijkheid en meer democratie moet niet
alleen vertaald worden in grote en kleine maatschappelijke acties, maar ook in
een duidelijk plan voor eenheid en samenwerking voor de komende verkiezingen op
plaatselijk en landelijk niveau.
