Kunnen Jeremy Sanders burgemeester van Antwerpen en Bernie Corbyn premier van België worden?

(En waarom dat voor iedereen goed zal zijn)

Hoe wilder de  de conservatieve rechterzijde in Europa om zich heen trapt met ondemocratische en asociale maatregelen, hoe minder ze kan verbergen dat ze eigenlijk aan het spartelen is om aan de macht te kunnen blijven. Meer en meer tekenen wijzen er op dat rechts symbool staat voor chaos en achteruitgang. Dit is het moment voor Links, niet om het systeem over te nemen en door oplapwerk zijn doodstrijd te verlengen, maar om het systeem te veranderen. Het is tijd voor ‘een politieke revolutie’. Voor het welzijn van de grote meerderheid van de mensen en voor de zeer dringende ecologische omslag, die nodig is om onze planeet leefbaar te houden, moeten de progressieve krachten nù de handen in elkaar slaan om een nieuwe en betere samenleving te bouwen.

Dat is wat wij willen, dat en niets minder.

1.      Zijn de dagen van het neoliberalisme  geteld?

Het kapitalistische economische wereldsysteem botst meer en meer op zijn limieten: het put de aarde in steeds sneller tempo uit en het verscheurt samenlevingen over de gehele wereld.  De diepgaande crisis die zich op wereldvlak vertoont, wijst  op een historische omenteling: een wereldsysteem dat op zijn einde loopt. De omslag naar een nieuw systeem stelt op dit ogenblik reeds grote uitdagingen. De neoliberale recepten,  onder het motto “er is geen alternatief”, geven geen antwoord op die uitdagingen. Integendeel, de toepassing van die recepten diept de crisis verder uit en geeft geen uitzicht op een leefbaar toekomstperspectief.

De conservatieve regeringen in Europa en elders grijpen steeds meer naar radicale anti-democratische maatregelen om het wankelende systeem recht te  houden. De burgerlijke vrijheden, worden onder het mom van ‘veiligheid’ steeds verder afgebroken. Het gaat hen echter niet om veiligheid,maar om het realiseren van een economische agenda ten dienste van de kleine toplaag van geldbezitters. Het gaat om steeds meer besparingen op de kap van de meerderheid van de bevolking, belastingmaatregelen in het voordeel van de grootgeldbezitters, afbouwen van de sociale verworvenheden, die door lange strijd van de arbeidersbeweging zijn opgebouwd. Tegelijk wordt de basisdienstverlening van de overheid steeds verder afgebouwd.

We kunnen er ook niet om heen dat een groot deel van de bevolking zich heeft afgekeerd van de bestaande politieke vertegenwoordiging. Dat is niet verwonderlijk. Het politieke bedrijf is steeds meer vervreemd van het werkelijke leven, dat de werkende mensen leiden. De politieke wereld is steeds meer gaan functioneren volgens een logica waarbij het veroveren en vasthouden van machtsposities, het plooien naar de wensen van de kapitaalbezitters en daarbij ook nog persoonlijke verrijking voorrang hebben gekregen op het uitvoeren van het mandaat waarvoor men verkozen werd. Een gevolg is de opmars van uiterst rechts populisme, dat op de golven van het dreigende faillissement van een politiek systeem, de democratie ten grave wil dragen.

  

Het is hoog tijd is voor een alternatieve aanpak, ten dienste van de meerderheid van de werkende mensen. De hoop moet herleven dat er hier en op wereldvlak een nieuwe samenleving kan worden opgebouwd, die tegelijkertijd meer rechtvaardig is dan degene die we nu kennen en die ervoor zorgt dat de aarde op een duurzame ecologische manier wordt beheerd.

Om dat te bereiken, moeten de progressieve krachten zich hier en elders in de wereld verenigen achter een maatschappelijk project dat een nieuwe wereld vorm geeft. Dat project moet een antwoord bieden op de chaos, die op dit ogenblik leidt tot ecologische rampen, oorlogen, ongecontroleerde migratiestromen, steeds grotere ongelijkheid en steeds grotere morele ontreddering. Nu is het tijd om vorm te geven aan een hoopvol project, dat klaar en duidelijk stelt dat we aan een nieuwe duurzame en meer egalitaire samenleving moeten werken. Daarmee kunnen we een beweging op gang brengen, die sterk genoeg is om een betere wereld te verwezenlijken.

Als we erin lukken een dergelijk project vorm te geven, dan zijn de dagen van het neoliberalisme inderdaad geteld.

2.     Politieke revolutie, een politiek project voor links en hoe het te organiseren

De politieke revolutie die we willen en die een eind moet maken aan de neoliberale wanorde, is van radicaal-democratische aard. Zij heeft tot doel de almacht van ‘big business’ te doorbreken en ervoor te zorgen dat de overheid en het gevoerde beleid ten dienste staan van de bevolking. Dat is wel degelijk een revolutie, een ‘omwenteling’ omdat die tot doel heeft de democratie uit te diepen door ze radicaal te vernieuwen. Daarvoor zullen uiteindelijk ook nieuwe instellingen en spelregels nodig zijn, die de burgers meer macht geven waardoor het politiek bestel niet meer op zichzelf draait maar rekenschap moet afleggen en op zeer regelmatige basis wordt gecontroleerd. Dat betekent ook dat vormen van rechtstreekse democratie een wezenlijk onderdeel van de politieke beslissingsmacht worden.  Verkozen vertegenwoordigers moeten ook verantwoording kunnen afleggen en afzetbaar zijn, wanneer ze niet voldoen.  Een politiek mandaat mag niet langer een vrijgeleide zijn tot zelfverrijking, door onder andere een bovengrens inzake bezoldiging en een verbod op cumul.

Er is nog een lange weg te gaan, maar de eerste overwinningen zijn geboekt en we kunnen er al heel wat uit leren over hoe het nu verder moet. De beweging rond Bernie Sanders deed iets wat tot voor kort voor onmogelijk werd gehouden: in de VS op een paar maanden tijd een massabeweging uitbouwen rond een programma dat zich socialistisch noemt. Onder het voorzitterschap van Jeremy Corbyn herleefde niet alleen de Labour Party, maar is links in het Verenigd Koninkrijk op weg om de conservatieven te verslaan. In Portugal bewijst een linkse regering dat kan worden afgestapt van de besparingslogica. In Spanje worden de grote steden in handen genomen door basisbewegingen die samen met Podemos, een politieke beweging die vanuit de basis is ontstaan, vorm geven aan een grote linkse politieke stroming die ook de socialistische partij er meer en meer toe dwingt een linksere koers te varen. Vanuit een verloren positie wist Jean Luc Mélenchon in Frankrijk met 7 miljoen stemmen bijna de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen te halen, ook alweer dank zij een massale mobilisatie rond een links en ecologisch programma.

Deze voorbeelden leren ons een aantal belangrijke zaken, waarop we kunnen voortbouwen.

Ten eerste loont het om duidelijk te zijn. Een politiek programma dat niet de hemel op aarde belooft, maar dat duidelijk zegt wat moet gezegd worden is een voorwaarde voor succes. Niet rond de pot draaien: er is wel een alternatief voor de neoliberale recepten van verarming en ecologische rampen. Maar dat alternatief vereist een politieke revolutie, een omkering van de belangen. De Labourcampagne gebruikte  de slogan ‘for the many, not the few’. De neoliberale politiek, die louter ten dienste staat van de belangen van een (steeds kleinere) groep van superrijken, moet worden vervangen door een sociale politiek die de belangen van de grote massa van werkende mensen verdedigt.  Het bewijs is geleverd dat de boodschap van een dergelijke politieke ommekeer grote massa’s kan mobiliseren.

Maar een goede boodschap is niet genoeg. Rond dat programma moet ook een politieke organisatie worden gebouwd. Wat eerst Sanders in de Verenigde Staten en later Corbyn in Groot Britannië hebben duidelijk gemaakt, is dat traditionele politieke partijen slechts een rol van betekenis kunnen spelen als ze steunen op een brede beweging van onderuit. De strategie die de Sanders campagne huldigde wordt “big organizing”[1] genoemd en komt erop neer dat de basis zichzelf organiseert, om eendrachtig achter een groots project te staan. Terwijl vroeger politieke campagnes van bovenaf werden gedirigeerd en partijmilitanten klaar moesten staan om die campagne op straat te voeren, groeit de campagne, rond een aantal gezamenlijke doelstellingen van onderuit.  Waar het eigenlijk op neer komt is dat een politieke revolutie veel meer mensen nodig heeft dan de klassieke partij-aanhang. Alleen door massaal veel mensen te mobiliseren is het voor links mogelijk om ook veel kiezers te overtuigen om voor links, en dus voor de politieke revolutie te stemmen.

Dat is de derde les. Zowel Sanders als Corbyn moesten optornen tegen een in woorden uiterst gewelddadig offensief van de grote mediaconcerns, die alle in handen zijn van grote kapitaalgroepen. Die speelden voluit hun rol als stoottroepen van het systeem, door de linkse kandidaten zoveel mogelijk in het verdomhoekje te plaatsen. Dat is uiteindelijk niet echt gelukt, precies omdat zowel Sanders als Corbyn gebruikmaakten van de macht van het getal. Door veel mensen te mobiliseren, konden ook veel kiezers persoonlijk worden overtuigd. En dat het om veel mensen ging, bleek op de massale toestroom op de verkiezingsmeetings, zowel bij Sanders als bij Corbyn (en later ook bij Mélenchon in Frankrijk). Zo werd ook het bewijs geleverd dat links in een door het grote geld gedomineerd medialandschap kan winnen. Als men maar genoeg mensen mobiliseert.

De kiemen voor een politieke revolutie zijn dus gelegd. De kans dat ze ook verder tot bloei komen is reëel. Maar het zal niet vanzelf gaan, want de tegenstander is sterk. Het is ook een race tegen de klok. We hebben niet veel tijd meer om de democratie te vrijwaren, de opwarming van de aarde in bedwang te houden, internationale chaos en oorlogen terug te dringen.

  

3.     Van Antwerpen tot de Wetstraat

Ondertussen is in België en Vlaanderen rechts aan de macht. Wat dat betekent, ondervindt iedereen die niet bovenaan de maatschappelijke ladder staat, elke dag. Besparingen tasten steeds verder de openbare dienstverlening aan. Privatiseringen zorgen voor prijsstijgingen en op termijn voorminder dienstverlening. Als belastingen worden hervormd, is dat grotendeels in het voordeel van degenen die veel bezitten. Grote bedrijven betalen weinig tot nauwelijks belastingen. Belastingverlagingen voor doorsnee gezinnen worden geneutraliseerd want de bijdragen die moeten betaald worden voor fundamentele diensten gaan stelselmatig omhoog. De sociale zekerheid staat steeds meer onder druk. De pensioenleeftijd wordt verhoogd en geneesmiddelen worden duurder. Werkloosheid wordt zogezegd bestreden met steeds meer slechtbetaalde flexi-jobs met een onzeker statuut. Ondertussen komen steeds meer mensen in armoede terecht. Tegelijkertijd is de zorg voor het leefmilieu een lachertje. Als er geld mee gemoeid is, worden groene ruimte en natuurgebieden, zonder meer opgeofferd. Door het openbaar vervoer te verwaarlozen, worden de files steeds langer en de lucht meer vervuild.

Ook hier wordt het steeds meer duidelijk dat het niet langer zal volstaan om hier en daar wat bij te sturen. Ook bij ons zal definitief moeten worden afgestapt van de neoliberale politiek, en is er een werkelijke omslag, een politieke revolutie nodig.

De moedeloosheid die bij veel progressieve mensen heerst, dat het systeem toch niet kan worden vervangen door een meer democratische en ecologische samenleving, is onterecht. Zelfs in een politiek landschap dat zeer versnipperd is, zijn de linkse partijen samen goed voor minstens 25 percent van de stemmen in Vlaanderen en zeker 30 percent op het nationale niveau. Dat is inderdaad te weinig, en bovendien moet dat resultaat gedeeld worden onder minstens drie partijen, die electoraal in dezelfde vijver vissen. Dit aantal blijft ook verkiezing na verkiezing min of meer stabiel. De verdeelde slagorde van de progressieve partijen, is medeverantwoordelijk voor het aan de macht blijven van de rechterzijde.

Het grote probleem is dat de partijen ter linkerzijde – sp.a, Groen en PvdA – zich nog teveel op zichzelf terugtrekken. Het partijbelang wordt over het algemeen nog altijd boven het algemeen belang van de linkerzijde, als vertegenwoordiger en verdediger van de belangen van de gewone mensen, gesteld. Ook schort er wat aan strategische keuzes bij zowel Groen als de sp.a, waarbij men de deur te allen tijde wil openhouden naar coalities met rechtse partijen, waarbinnen ze hoe dan ook een minderheidspositie zullen bekleden. Met als gevolg dat het regeringsbeleid dat daaruit voortkomt, opnieuw oude koek zal zijn: hier en daar een kleine sociale of ecologische bijsturing, maar geen breuk met het neoliberale systeem. Het is dit soort coalities dat progressieve en linkse partijen in heel Europa in crisis hebben gebracht.

Als links samen zou optrekken, komt er een mobiliserende dynamiek op gang. Als we uitgaan van een potentieel van minstens 30 percent van de stemmen, dan is dat is op zich al genoeg om de leidende politieke kracht te worden, zowel Vlaams als federaal.

Maar daar zijn we nog niet aan toe. Er valt te vrezen dat bij de volgende electorale veldslagen, de linkse en progressieve partijen eerder elkaar zullen bekampen, omdat ze zich op hetzelfde electoraat richten, dan dat ze erin zullen slagen voldoende terrein te winnen tegenover de rechterzijde. Een paringsdans, die beperkt blijft tot de partijleidingen zal ook niet tot een mobiliserend links eenheidsfront leiden.

Zowel het voorbeeld van de campagne van Bernie Sanders, als hetgeen Corbyn met Labour heeft verwezenlijkt, leren ons dat er een massabeweging nodig is om een linkse verkiezingsoverwinning te boeken. Maar het is duidelijk dat dergelijke massabeweging, de grenzen van de partijen moet overstijgen. Met de bestaande aanhang kom je er niet. Dat geldt voor de sp.a maar evengoed voor Groen of voor de PvdA.

Nochtans is er hoop. Dat de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 voorafgaan aan de nationale verkiezingen van 2019 opent perspectieven. En wel hierom.

Naast de samenwerking, die er al in andere steden groeit of wordt voortgezet, is het bemoedigend dat socialisten en groenen ook in Antwerpen naar elkaar toegroeien. Een dergelijke eenheidsdynamiek is in een meerpartijenlandschap noodzakelijk om een brede politieke basisbeweging mogelijk te maken, die veel groter in schaal, maar ook in impact zal zijn dan wat één partij of de optelsom van twee of zelfs drie partijen kan verwezenlijken.

Nieuwe vormen van politieke samenwerking, die leiden tot een hergroepering van de progressieve krachten, zullen ook divers zijn in hun samenstelling en politieke opvattingen. Die diversiteit kan een sterkte zijn, omdat daardoor heel veel krachten achter een gezamenlijk project kunnen worden geschaard. Uit de diversiteit kan een werkbare synthese groeien.

Plaatselijke eenheidsinitiatieven moeten voor hun campagne inspiratie vinden bij de organisatiemethodes die in de campagnes van Sanders en Labour, maar ook in die van Podemos en Mélenchon werden gebruikt. Hier zal ‘Big Organizing’ dus ook de noodzakelijke organisatorische stap zijn.

Big Organizing mikt op de mobilisatie en de zelforganisatie van de progressieve basis. We zijn ervan overtuigd dat er in Vlaanderen en in de andere regio’s een enorm potentieel reservoir is van mensen die popelen om iets groots te doen door mee te werken aan een groots project. Het gaat om duizenden vakbondsmilitanten, basiswerkers in het sociale en culturele middenveld, sociaal bevlogen vrijwilligers, bevlogen leden van jeugdbewegingen en actieve senioren, bij wie het oude vuur van '68 nog brandt. Het is dat reservoir dat door zelforganisatie kan worden aangesproken en omgesmeed tot een massabeweging. Als die massa achter een centraal plan, met centrale doelstellingen en met gerichte acties kan worden georganiseerd, dan heb je een veel grotere slagkracht dan wat een klassieke partij, of een verkiezingskartel van meerdere partijen, op de been kan brengen.

Het internet speelt een grote rol om een en ander efficiënt te organiseren, maar uiteindelijk ligt de kracht van de beweging niet in propaganda via sociale media en dergelijke, maar wel degelijk in het samenbrengen van mensen: op kleine schaal in basisgroepen, en op grotere schaal in grote enthousiasmerende massabijeenkomsten, maar vooral in het rechtstreeks communiceren met en overtuigen van mensen.

We denken dat die basisprincipes van big organizing in de praktijk kunnen worden gebracht, als er een eenheidsdynamiek aan voorafgaat. We denken ook dat die eenheidsdynamiek vooral van onderuit moet groeien.  Alleen op die manier wordt het samengaan van de linkse partijen niet beperkt tot halfslachtigheid en louter een kwestie van personen.

Aan de basis, in de vakbonden, in de oude en nieuwe sociale bewegingen, en ook bij de gewone partijleden is er een sterke roep om politieke eenheid van de progressieve krachten. Veel mensen zijn bereid dergelijke eenheid te ondersteunen en wachten op een initiatief.

De gemeenteraadsverkiezingen van 2018 geven ons de kans om plaatselijk te werken aan dergelijke massale eenheidsbewegingen. Het is duidelijk dat er hierbij vooral naar Antwerpen zal worden gekeken, als grootste stad van Vlaanderen, maar ook als de stad waar de links-rechts tegenstelling het meest op de spits is gedreven. Valt de rechterzijde in Antwerpen, dan ligt de baan open voor overwinningen elders en later ook op grotere schaal.

Een Antwerpse campagne kan uitlopen op een grote apotheose met een massabijeenkomst van tienduizenden Antwerpenaars op de Zuiderdokken, zoals dat ook in het verleden al eens is gebeurd.  Dan kan de week daarop, op verkiezingsavond, een groot overwinningsfeest op de Grote Markt worden georganiseerd.

Plaatselijke successen, en dan vooral ook in Antwerpen zullen duidelijk maken dat de linkse massadynamiek ook bij de volgende regionale, nationale en Europese verkiezingen in 2019 zal kunnen werken. En dan is alles mogelijk. Ook op nationaal vlak. Een politieke revolutie dus.

We kijken daarbij ook met interesse naar de evolutie in Wallonië en Brussel, waar door de crisis bij de PS, rechts het initiatief heeft genomen. De PS moet nu ze in de oppositie is terechtgekomen alle zeilen bijzetten om de oude gewaden af te werpen. Ook de PS moet resoluut kiezen voor een systeemwissel. Samenwerking tussen PS, de PvdA en de Franstalige groenen zal ook daar noodzakelijk zijn om tot de noodzakelijke systeemwissel te komen. Als eenheidsinitiatieven in Vlaanderen lukken, kan dat een stroomstoot geven in Brussel en Wallonië.

  

4.     Een radicaal programma. En zal de sp.a daarin meestappen?

Maar we hebben hierboven al duidelijk gemaakt dat het niet alleen een kwestie van massamobilisatie is. Wat Sanders en Corbyn ook duidelijk hebben gemaakt, is dat een radicaal programma nodig is om mensen in beweging te zetten. Daarbij gaat het dan om een aantal strijdpunten die breken met de neoliberale besparingsdrift en die tegelijkertijd aangeven dat een systeemverandering mogelijk is.

Kernpunten in dergelijk programma, dat zowel sociaal als ecologisch  (of zelfs eco-socialistisch)is,  zijn onder andere eerlijke fiscaliteit, een drastische werktijdverkorting tot 30 uur, een terugschroeven van de lineaire verlenging van de pensioenleeftijd, een herdenken van de mobiliteit in de richting van veel meer openbaar vervoer,  versterking van de openbare diensten, verscherping van de controle op de banken, een offensief natuurbeleid, bescherming van kleine zelfstandigen en landbouwers tegen de grote concerns, democratisering en vereenvoudiging van de staatsstructuur, diversiteit en immigratie als een versterking van de samenleving promoten ….

Met dergelijke programmapunten kan je grote groepen van mensen in gang zetten, maar maak je tegelijkertijd duidelijk dat er een grote verkiezingsoverwinning nodig is om ze door te kunnen voeren. Het is dus iets groots, een programma voor de toekomst, waarvan er zoveel mogelijk mensen deelgenoot moeten worden gemaakt.

Zowel Groen als de PvdA zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Groen zal moeten afstappen van haar geflirt met de (links)liberale koers, die sommigen in de partijleiding willen varen en met de partijtactiek, die de deur naar een regeringsdeelname met de rechtse partijen wil openlaten.  De PvdA moet beseffen dat de eigen partijopbouw moet worden aangevuld met de keuze voor een constructieve eenheidsdynamiek met sp.a en Groen waarin de partij een rol kan spelen.  Vooral de sp.a zal in heel dit verhaal een grote verantwoordelijkheid op haar schouders moeten laden, en de drijvende kracht in het streven naar linkse eenheid worden.

Corbyn heeft bewezen dat een socialistische partij haar aangebrande verleden kan afzweren, op voorwaarde dat een consequente linkse koers wordt aangehouden, die definitief breekt met de collaboratie met het neoliberalisme.  Een tweede voorwaarde is dat de partij zich niet alleen aan de top, maar vooral ook aan de basis vernieuwt.

De sp.a heeft drie voordelen, waardoor de partij zich kan revitaliseren en dynamiseren. Ten eerste is er het sterke historische gevoel dat er in de partij nog steeds heerst. Alle sp.a’ers voelen aan dat de partij niet mag verdwijnen, als links aan de macht wil komen. Twee: alhoewel dat voor vele buitenstaanders niet duidelijk is, is de sp.a een partij met een grote diversiteit in haar ledenbestand en ook een actieve partijbasis die in de stijl van Corbyn de partij op het linkse spoor zou kunnen zetten zetten. Ten derde is er de historische band met de socialistische vakbeweging.

Dat laatste is belangrijk. De vakbond zit te wachten op een politiek verlengstuk van de acties tegen het rechtse regeringsbeleid. De sp.a is de sleutel voor dat politiek verlengstuk, op voorwaarde dat de partij kiest voor een radicaal socialistisch programma, dat nauw aansluit bij het vakbondsprogramma en dat er uitzicht is op linkse eenheid, een politieke massabeweging, waarachter ook de vakbond zich eensgezind kan scharen. Ook dat laatste was een voorwaarde voor de doorbraak van Labour in Groot Brittannië. Laat ons dat niet vergeten.

Ten slotte, een bijkomend effect van de vernieuwing zou ook kunnen zijn  dat heel wat socialisten, die de partij ontmoedigd de rug hebben toegekeerd, en die noodgedwongen partijloos zijn geworden, terug worden gewonnen om zich opnieuw actief in te zetten.

  

5.     Wat nu?

Alles wat hierboven staat, blijft wishful thinking als we nu niet de hand aan de ploeg slaan. Zowel de politieke strategie als het radicaal programma voor een progressieve eenheidsbeweging moeten nog volledig worden uitgewerkt. Dat is een zaak, die zoals gezegd niet louter aan de partijleidingen kan worden overgelaten.

Veel zal van onderuit moeten groeien. Daarom willen we beginnen met een forum van partijleden en syndicalisten, dat los van de partijleiding nadenkt over strategie en programma. In een tweede fase kan dat forum dan worden omgevormd tot een basisbeweging, die mede de ruggengraat vormt van de komende eenheidscampagnes.

Het einddoel dat die basisbeweging voor ogen moet staan is een politieke revolutie in Vlaanderen en België. Eerst een Jeremy Sanders in het stadhuis van Antwerpen, daarna Bernie Corbyn, premier van de Belgische regering.

Het kan, het moet!

---

[1] BECKY BOND, ZACH EXLEY, Rules for Revolutionaries: How Big Organizing Can Change Everything, 2016